Parodox Aula Online entre Estudante no Profesór: Fatór Analfabetismu Dijitál, Profesór sira Abandona Aula Durante Estadu Emerjensia.

Author: Francelino dos Santos

Francelino dos Santos nudar praktisioner iha area direitus umanus, agora dadauk nia servisu iha sentru Direitus Umanus UNTL. Artigu ne’e nudar opiniaun pribadi, la representa insitiusaun nia naran.Francelino dos Santos nudar praktisioner iha area direitus umanus, agora dadauk nia servisu iha sentru Direitus Umanus UNTL. Artigu ne’e nudar opiniaun pribadi, la representa insitiusaun nia nara.

Aplikasaun Estadu Emerjénsia iha Timor-Leste, nia otas la diferente ho otas ba kazu Covid-19 dahuluk mosu iha rai lafaek idane’e. Portantu husi rejistu dahuluk kazu moras positivu iha rai idane’e halo Timoroan moris de’it ho situasaun ida kalamidade sosiál to’o besik tinan ida ho balun ona. Idane’e tanba de’it ukun-na’in ka povu babain mos nu’udar umanu ida mak iha instintu sempre rejeita mate ida mak kauza husi virus aat ne’e. Rajaun interese saude públiku haforsa instusaun estadu sira hodi halo politika no regulamentu ba prevensaun no mitigasaun moras ida nee. Nune’e duni mak ha’u haree, vantajen seluk ne’ebe karik estadu de’it la sente lakon bainhira fo saláriu ba funsionáriu públiku sira be la’os kargu profesionál nian tuur de’it iha uma no simu saláriu fulan-fulan mos la sai kestaun basta halo prevensaun ka labele espande moras ne’e ba nível komunidade.

Maski nune’e realidade hatudu tátiku no estratejia ba prevensaun hasoru Covid-19 falla nune’e agora dadaun estadu emerjensia idane’e nia distinu naruk ba bebeik tan basá númeru pasiente pozitivu husi moras ida nee sa’e maka’as liu iha inísiu fulan Marsu tinan 2021, no obriga estadu aplika tan serka sanitáriu iha munípiu Dili hodi aperta/agrava liu tan populasaun ho ekonomia informal sira, estudante nia vida ba asesu nesesidade báziku kompara ho antes.

Maibé sikun pozitivu ne’ebé iha maka estadu ne’e mos fo autorizasaun ba nia populasaun sira bele sai husi serka sanitáriu iha munisípiu Dili ka fila hikas fali ba ida-ida nia munípiu. No iha parte seluk entidade edukasaun sira liuliu ensinu superiór nia alternativu ne’ebé la taka matan ba futuru aprendizajen estudante universitáriu sira. Hanesan daudaun ne’e iha universidade nasional fulan ida liu ba estrutura reitór Universidade Nasional Timor Lorosa’e-UNTL rasik halo ona lansamentu konaba aulas virtual hodi prevene aumentu numeru kazu pozitivu Covid-19  ba populasaun sira.

Idane’e mos la’os estadu nia desijaun mesak de’it maibé ne’e mak protokolu Organizasaun Saude Mundial-OSM  nian ne’ebé mak aplika ona ba rai afeta selseluk iha mundu, ne’ebé Timor-Leste mos parte ba idane’e hotu.  Tanba ne’e loloos manorin na’in sira tenke adapta nu’udar sosiedade inteletual maske ne’e estraordináriu iha ita nia moris lorloron nian, iha ne’ebé ema hanaran new normal. Tanba nu’udár normalidade ida maka la babain.

Bazeia ba argumentu iha leten tuir ha’u nia haree, moris ho modelu situasaun moruk idane’e, tuir hau nia opiniaun katak situasaun ne’e kestaun língua de’it basá mundu ne’e mak atu la monu iha kalamidade mos new normal ne’e ita sempre enfrenta. Hirak ne’e mak dezafius ka esperiensa foun sá de’it ita enfrenta iha moris lorloron nian ne’e rasik, maski nune’e haree ba nia dimensaun naruk no luan la hanesan.

Espresaun idane’e atu kontesta de’it ba títulu notisia ida sai ohin kalan idane’e, ema akademísta ida mak kualia katak aulas online sei la garante kulidade’. Hakarak kontesta, tanba loloos ne’e nia tenke tetu tiha mak fera tanba sá? Se lahó kalamidade idane’e mos jornalista la halo perguntas hanesan ne’e ba nia atu responde. Prontu ita komprende de’it ona tanba ita nia  sosiedade akadémiku ho povu babain sira ita hanya dipisahkan oleh ijasah.

Perguntas ba manorin sira mak ne’e, ita boot intende saida mak ‘new normal’  ne’e ka lae? Ha’u fiar katak imi intende hela soké imi lakoi hatudu katak imi mak la kualidade tanba la iha kapasidade adapta aplikativu sira internet nian ne’ebé bele prova kualidade aulas online iha.

Iróniku liu mak iha notísia idane’e nia laran, iha ema balun argumenta katak “estadu estraga de’it osan ba kompaña telekomunikasaun sira”. Idane’e se refere ba velosidade internet ho mbps ne’e kiik ka la’o hanesan lenuk ha’u aseita. Razaun ida tanba velosidade internet  iha timor 2GB bele click link, https://www.speedtest.net/result/11386563735, hodi koko ita boot sira nia velosidade internet. Maski nune’e individu balu lakon osan barak, sosa pulsa maibé kompaña fornese de’it mak 1mb iha nota laran maibé iha telephone ka iha laptop nia laran ita hetan de’it velosidade 0,0 kb/s. Dal ida tan ha’u la kestiona idane’e.

Buat ne’ebé ha’u hakarak dirije ba akademista sira balun nia argumentu ne’ebé dezaseitadus ka iróniku. Tanbasa, iha parte ida sira intende tiha new normal maibé iha parte seluk sira konfunde fali ba estadu nia planu no polítika atu investe osan ba aulas ho plataforma dijitál ho maneira online  ne’e. Opiniaun sira dehan estadu estraga de’it osan maibé realidade ne’ebé ita hasoru, aula online sai solusaun realístiku no opiniaun sira ne’e exacerba ka estraga de’it sistema online ne’ebé agora la’o dadauk, ho menus hanoin realístiku sira ladun antende didiak to’o ikus halo kle’uk tiha aulas online idane’e. Tanbasá hanoin sira ne’e mosu, tanba sira nu’udar manorin na’in balun lakoi uja plataforma ne’e no la hatene uja  aplikasaun zoom, google meet ka google classroom atu hanorin estudante sira maibé uja fali whatssap mak manda voice ba malu. Idane’e mak susar no rasionaliza sira argumentu la realístiku sira ne’e hodi influensa sira nia opiniaun atu sente katak aulas online ne’e iha kualidade. Rajaun seluk ne’ebé hau akapta iha mídia balun, profesór sira balun hatete katak aulas online ne’e problema boot tanba sira labele halo esplikasaun direta ho estudante sira. Argumentu prematura sira ne’e la realístiku tanba agora dadauk iha profesór balun inklui ha’u rasik mak uza hela aplikasaun zoom, no estundate maioria agora dadauk uja hela aplikasaun aula online hirak nee.

 Tui lolos profesór sira labele konklui lalais katak estadu investe sala, maibé sira mak la hatene utilidade aplikativu konaba aulas online ne’e. Karik sei mosu intervensaun no kontrola rigoruju husi painél ministeriu edukasaun nian ba investiga ita boot sira ida-ida seráke ita boot sira babain uja aplikativu zoom ka google meet, ka google calassroom ba estudante durante aulas online? Ne’e mak imi nudar manorin iha esninu superior la hatene uja karik halonusa? Tanba ha’u mos nu’udar estudante universitariu no akompaña hela prosesu aprendijajen hotu-hotu, nune’e ha’u hatene katak profesór sira ne’ebé  hato’o informasaun sira hanesan ne’e tanba realidade sira la hatene no balun seidauk abitua uja plataforma online ba hanorin estudante sira, no argumentu anti-thesis ba utilizasaun online class ne’e nu’udar reasaun taka falta de’it.  

Atu reforsa ha’u nia argumentu, ha’u koko atu ilustra kazu singular ida ne’ebé hau’ halo ho estudante ida, nia konta mai ha’u konaba dezafius aula online ne’ebé durante ne’e nia enfrenta. Realidade la’os estudante sira mak lakoi atende, ezemplu tuir buat ne’ebé nia hatete,  katak durante ne’e dosente sira mak la iha koñesimentu konaba aplikativu aulas online nian. Nia haktuir katak tuir nia esperensia, durante ne’e, iha nia departementu babain nia profesór hanorin uja de’it whatssap voice manda ba estudante sira. “Ha’u ho ha’u nia kolega sira, ami balu manda mensajen, husu informasaun no até dosente rasik presija han tempu to’o loron ida mak foin resposde ami nia mensajen.

Dosente balun ne’ebé husi departementu krusial, ne’ebé tuir lolos hatene plataforma online ho di’ak maibé realidade sira rasik mak laiha koñesimentu uza online platform satán sira seluk! Idane’e hatudu katak nu’udar hanorin na’in, sira mak la iha kapasidade atu uja/adapta. Solusaun ida mak ne’e, husu alunus sira ka ema ruma ne’ebé iha koñesimentu atu ajuda ita boot sira hodi hatene uja plataforma dijitál ho online la’os fo sala fali ba malu ho toman ida be ‘tuda fatuk subar liman’ ne’e, favór halo lakon tiha lisan aat ne’e. Di’ak liu onestu de’it katak imi  mak la hatene, atu nune’e estadu orienta entidade komunikasaun ruma mai fasilita.

Deskulpa karik kro’at oituan hau nia oponiaun ne’e!

Advertisement